Spółka A udzieliła pożyczki długoterminowej spółce B w dniu 15 listopada 2017 roku na kwotę 500 tys. zł. Oprocentowanie stałe wyniosło 6 % rocznie, zaś odsetki miały być płatne raz do doku w dniu 15 listopada każdego roku obowiązywania ww. pożyczki. Termin spłaty został ustalony na dzień 15 listopada 2022 roku.

W związku z udzieleniem pożyczki pożyczkodawca otrzymał prowizję w wysokości 2% wartości kapitału, która została potrącona z kwotą kapitału, a więc realny przepływ pieniężny pomiędzy spółkami wynosił 490 tys. zł. Spółka A ujęła prowizję jako przychód za roku 2017, jako że została ona otrzymana w tym okresie. Na dzień bilansowy 31 grudnia 2017 ujęto także w przychodach odsetki naliczone za okres od 15 listopada do końca 2017 roku.

W ww. przykładzie Spółka A ujęła przychód z tytułu prowizji w roku 2017, natomiast księgowa wartość pożyczki na moment jej udzielenia spółce B wyniosła 500 tys. zł. Tymczasem wycena wg skorygowanej ceny nabycia skutkuje ujęciem w księgach pożyczki na moment jej udzielenia w wysokości 490 tys. zł. Prowizja rozliczy się razem z odsetkami w ciągu pięciu lat trwania pożyczki. W wyniku tego, efektywna stopa procentowa wyniesie ok. 6,48% (natomiast nominalne oprocentowanie to 6%). Taka wycena będzie również skutkować powstaniem różnic przejściowych pomiędzy wartościami bilansowymi a podatkowymi aktywów, a w związku z tym – aktywów (lub rezerw) z tytułu podatku odroczonego. Z punktu widzenia przepisów podatkowych prowizja będzie bowiem przychodem w roku 2017 a odsetki – w momencie ich faktycznej zapłaty.

Co zostało źle zaksięgowane i dlaczego?

Zgodnie z Ustawą o Rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. oraz Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, długoterminowe aktywa finansowe z tytułu pożyczek jednostki, które nie korzystają z uproszczeń przewidzianych dla jednostek mikro oraz małych, powinny wyceniać według skorygowanej ceny nabycia, wyliczonej według efektywnej stopy procentowej.

W tym celu należy oszacować wewnętrzną stopę zwrotu (IRR) dla wszystkich przepływów pieniężnych związanych z umową pożyczki. Pomocny może być arkusz Excel, w którym należy rozpisać przepływy pieniężne i wyliczyć wewnętrzną stopę zwrotu za pomocą funkcji „IRR”. Następnie, na koniec każdego okresu sprawozdawczego, należy wycenić pożyczkę korzystając z otrzymanej efektywnej stopy, korygując wartość aktywów o faktyczne wpływy pieniężne (np. otrzymane odsetki).

Warto zwrócić również uwagę na to, że w przypadku pożyczek dla których występują jedynie regularne płatności odsetkowe wyliczone wg stopy procentowej zmiennej lub stałej (bez prowizji oraz innych przepływów), wycena wg stopy efektywnej jest zbieżna lub zbliżona do liniowego szacunku odsetek. Różnica pomiędzy tymi wycenami może nie być wtedy znacząca, więc wiele jednostek uznaje ją za nieistotną dla sprawozdania finansowego i księguje uproszczoną, liniową wycenę. Dopiero ujęcie innych, znacznych przepływów charakteryzujących się nieregularnością lub jednorazowością – typu prowizje, skutkuje istotną różnicą w wycenie pożyczki.

Autor:

Damian Uszko,
Biegły Rewident oraz Partner w firmie HLB M2 Tax & Audit
Eksperci WAPRO
Ewelina Nowakowska