Split payment – nowe regulacje dotyczące podzielonej płatności

VAT split payment, czyli podzielona płatność podatku VAT, dotyczy firm oraz osób prowadzących działalność gospodarczą, które rozliczają się z podatku VAT. Ta metoda płatności może być stosowana w przypadku zakupu towarów lub usług – wówczas zapłata jest realizowana na dwa odrębne rachunki: wartość netto zakupu jest standardowo płacona na rachunek bankowy dostawcy, natomiast wartość VAT na specjalne konto dostawcy, rachunek VAT. Powyższe obowiązki weszły w życie 1 lipca 2018 r. Podzielona płatność jest na razie rozwiązaniem dobrowolnym, jednak już od 1 września br. stosowanie split payment będzie obowiązkowe dla niektórych przedsiębiorstw. Taką zmianę zakłada projekt nowelizacji ustawy o VAT.

VAT split payment – narzędzie zapobiegające wyłudzeniom podatku od towarów i usług

VAT split payment to inicjatywa Ministerstwa Finansów, której celem jest uszczelnienie systemu podatkowego w Polsce. Nie jest to zupełnie nowe rozwiązanie – podzielona płatność VAT funkcjonuje już od jakiegoś czasu na terenie takich krajów, jak np. Czechy, Turcja czy Włochy. VAT split payment dotyczy płatności za towar czy usługę, które zostały zakupione od podmiotów gospodarczych. Rozwiązanie objęło wszystkich przedsiębiorców w Polsce rozliczających się z podatku VAT w ramach prowadzonej przez nich działalności. Mogą go stosować wszystkie instytucje działające na podstawie ustawy o usługach płatniczych.

Podzielona płatność została wdrożona ustawą o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw z dnia 1 sierpnia 2017 roku. W ustawie o VAT dodany rozdział 1a dotyczy mechanizmu podzielonej płatności. Przepisy dotyczące dobrowolnego split payment obowiązują od lipca 2018 r.

Jak wskazuje art. 108a ust.1 ustawy o VAT, ze split payment mogą korzystać nabywcy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku. Wówczas płatności za zobowiązania z faktury dokonuje się na dwa rachunki bankowe.

• wartość netto zakupu jest standardowo płacona na rachunek bankowy dostawcy,
• wartość VAT na specjalne konto dostawcy – rachunek VAT, który jest utworzony dla przedsiębiorcy wyłącznie w tym celu. VAT split payment nie dotyczy płatności dokonywanych przez i dla osób fizycznych, nie prowadzących działalności gospodarczej.
  

  Zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności

  Zapłata split payment jest dokonywana poprzez użycie specjalizowanego formatu przelewu, w którym jest wskazana kwota brutto oraz VAT (plus numer faktury, identyfikator NIP podatnika otrzymującego płatność). 
  
  Wybór podzielonej płatności nie wiąże się jednak z koniecznością realizacji dwóch odrębnych przelewów. Nabywca dokonuje zapłaty za pomocą jednego przelewu, w ramach którego wskazuje kwotę netto, jaką zamierza przelać na konto sprzedawcy oraz kwotę podatku, która trafi na konto VAT sprzedawcy.

  Specjalne subkonto (rachunek VAT) jest automatycznie otwierane dla każdego przedsiębiorcy, mającego przynajmniej jeden rachunek rozliczeniowy w złotych polskich (PLN) i jest do niego przypisywane. Jego otwarcie i prowadzenie odbywa się bez prowizji i nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi opłatami. Otwarcie subkonta nie wymaga zawierania odrębnej umowy z bankiem. Rachunek VAT jest prowadzony w walucie polskiej.

  Środki, które znajdą się na koncie VAT, mogą być oprocentowane na zasadach określonych w umowie pomiędzy bankiem a przedsiębiorcą. Odsetki naliczone od środków na ww. rachunku są zapisywane na zwykłym rachunku firmy i nie ulegają zamrożeniu, jak pozostałe środki – zgromadzone na rachunku VAT. Mogą być one wypłacone wyłącznie w celu dokonania wpłaty VAT do urzędu skarbowego, płatności podatku na rachunek VAT dostawcy lub zwrotu kwoty tego podatku wynikającej z korekty. Przepisy nie zakładają, by Urząd Skarbowy miał dostęp do niniejszego rachunku albo by mógł samodzielnie dysponować środkami na nim zgromadzonymi. Zgodnie z art. 108a znowelizowanej ustawy o VAT, zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności jest dokonywana:

  1. w złotych polskich,
  2. przez użycie komunikatu przelewu (udostępnionego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową), przeznaczonego do dokonywania płatności w mechanizmie podzielonej płatności, w którym podatnik wskazuje:

  • (VAT) – kwotę odpowiadającą całości lub części kwoty podatku wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności;
  • (BRUTTO) – kwotę odpowiadającą całości lub części wartości sprzedaży brutto;
  • (NR FAKTURY) – numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność;
  • (NIP) – numer, za pomocą którego dostawca towaru lub usługodawca jest zidentyfikowany na potrzeby podatku;

  Dla kogo obowiązkowy split payment?

  VAT split payment jest na razie rozwiązaniem dobrowolnym, jednak już od 1 września br. jego stosowanie będzie najprawdopodobniej obowiązkowe dla niektórych przedsiębiorstw. Taką zmianę zakłada projekt nowelizacji ustawy o VAT.

  Przedsiębiorcy nabywający towary lub usługi od innych podmiotów gospodarczych mogą obecnie sami decydować, z którymi odbiorcami chcą się rozliczać na zasadzie podzielonej płatności i na jaki rachunek w związku z tym wpłacą wartość VAT wynikającą z każdej otrzymanej faktury. Nowelizacja ustawy o VAT zakłada, że podzielona płatność będzie rozwiązaniem obligatoryjnym już od września 2019 roku w przypadku realizacji transakcji kupna-sprzedaży o wartości powyżej 15 tys. złotych, niezależnie od liczby wynikających z niej płatności. W przypadku transakcji wynoszących mniej, niż 15 tys. złotych, przedsiębiorcy – niezależnie od branży i rodzaju sprzedawanych towarów i usług, będą mogli nadal samodzielnie decydować czy chcą skorzystać ze split payment.

  Obligatoryjny split payment może zostać wprowadzony w naszym kraju dzięki decyzji Rady (UE) 2019/310 z 18 lutego 2019 r., która upoważniła Polskę do wprowadzenia szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od art. 226 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

  Dla kogo nowy obowiązek?

  Ministerstwo Finansów poinformowało, że split payment będzie obowiązkowy dla tych branż, które rozliczają podatek VAT metodą odwróconej płatności oraz dla tego typu transakcji, w których – według Ministerstwa Finansów, mogą występować różnego rodzaju nieprawidłowości. Łącznie, dotyczy to obecnie grupy ok. 150 wybranych towarów oraz usług, takich jak np. węgiel, maszyny i urządzenia elektryczne wraz z częściami i akcesoriami, komputery, telefony, konsole, odbiorniki telewizyjne, aparaty fotograficzne, złoto platyna, srebro oraz metale nieszlachetne, a także szereg usług budowlanych i wiele innych. Projekt załącznika do nowelizowanej ustawy zawierającego listę towarów i usług jakie mają zostać objęte obowiązkowym mechanizmem odwróconej płatności znajduje się na stronach Rządowego Centrum Legislacji.

  Wymogi formalne

  Obecnie firma sprzedająca towar czy usługę ma możliwość zastrzeżenia w umowie z nabywcą, że nie przyjmuje płatności w systemie split payment. Według projektu ustawy, w przypadku każdej transakcji kwalifikującej się do zapłaty w modelu podzielonej płatności, sprzedawca będzie musiał umieścić dopisek na wystawianej fakturze, że zapłata ma objąć mechanizm split payment. Taka adnotacja zobowiąże nabywcę do zapłaty kwoty netto i podatku VAT na różne konta odbiorcy. W związku z powyższym faktura do transakcji split payment będzie musiała posiadać dodatkowe oznaczenie: „mechanizm podzielonej płatności”.

  Kary za niestosowanie split payment

  Kary związane z niezastosowaniem obowiązkowego split payment, jakie zostały wymienione w projekcie ustawy, dotyczą zarówno nabywcy, jak i odbiorcy.  
  
  Oto najważniejsze z nich:
  1. Jeśli sprzedawca nie zamieści na fakturze adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” w przypadku, jeśli dana transakcja powinna być w ten sposób zapłacona, wówczas będzie musiał zapłacić grzywnę w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze.
  2. W przypadku, kiedy nabywca nie zastosuje metody podzielonej płatności – mimo, że jest ona w danej sytuacji obowiązkowa, zostanie ukarany grzywną wynoszącą 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze – nie odliczy zatem podatku VAT.
  3. Ponadto nabywca może zostać ukarany za popełnienie przestępstwa karnoskarbowego, za które będzie grozić grzywna do 720 stawek dziennych (w skrajnych przypadkach może to być nawet ok. 21 mln zł).

  Co zyska nabywca przy stosowaniu split payment

  Ministerstwo Finansów opracowało szereg zachęt, które mają przekonać nabywcę do stosowania podzielonej płatności. Jakie więc korzyści można odnieść ze stosowania tego rozwiązania?

  1. Brak sankcji – nabywca, który wybiera podzieloną płatność, nie jest narażony na sankcje VAT.
  2. Brak solidarnej odpowiedzialności z dostawcą – nabywca korzystający ze split payment nie odpowiada solidarnie ze sprzedawcą za niezapłacony podatek. Odpowiedzialność solidarna dotyczy aktualnie towarów wymienionych w załączniku 13 do ustawy o VAT.
  3. Przesłanka należytej staranności – jak wskazano w uzasadnieniu do projektu do ustawy „płacenie z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności jest jedną z mocniejszych przesłanek dla wykazania, że nabywca dochował należytej staranności, zawierając transakcję z kontrahentem, co ma bardzo istotne znaczenie dla bezpieczeństwa VAT naliczonego nabywców.” Oznacza to, że korzystając z podzielonej płatności w przypadku zakupów od nieuczciwego podmiotu, nabywca powinien mieć możliwość obronić odliczenie VAT naliczonego od takich zakupów i wyeliminować ryzyko posądzenia o współudział w wyłudzeniach VAT.

  Konsekwencje dla sprzedawcy

  1. Ograniczenie możliwości wykorzystania środków z rachunku VAT – dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunku VAT jest ograniczone. Z konta VAT można co do zasady wyłącznie dokonać zapłaty VAT do urzędu lub na rzecz własnych dostawców – również na rachunek VAT. Wydatki na inne cele, niż zapłata VAT, wymagają zgody naczelnika urzędu skarbowego. Termin na udzielenie zgody to 60 dni od daty otrzymania odpowiedniego wniosku od przedsiębiorcy. Środki zgromadzone na rachunku VAT są cały czas środkami należącymi do podatnika
  2. Projekt nowelizacji ustawy o VAT zakłada, że z konta VAT będzie można zapłacić również podatki dochodowe oraz składki ZUS.
  3. Skonto przy płatności VAT z dedykowanego rachunku – sprzedawca może zmniejszyć wysokość VAT należnego płatnego na konto urzędu skarbowego, w sytuacji gdy płatność jest realizowana z rachunku VAT oraz jest uregulowana przed terminem. Wysokość korzyści finansowej zostaje ustalona na podstawie specjalnego wzoru. 4. Przyspieszony termin zwrotu – dodatkową zachętą jest możliwość uzyskania przez przedsiębiorców posiadających rachunek VAT przyspieszonego zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nad należnym na ten rachunek w przyspieszonym terminie 25 dni.

  Zmiany w systemie finansowo-księgowym

  Wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności oznacza nie tylko niebagatelną zmianę w sposobie zarządzania środkami finansowymi. Dla przedsiębiorców są to ponadto nowe obowiązki w zakresie dostosowania prowadzonych ewidencji do stosowania rachunku VAT. Model podzielonej płatności stawia płatników VAT przed koniecznością wprowadzenia zmian, również w wykorzystywanych przez nich systemach finansowo-księgowych.

  Systemy WAPRO ERP zostały dostosowane tak, aby nowe obowiązki nie stanowiły dużego obciążenia dla użytkujących je firm. W przypadku ręcznego księgowania wyciągów bankowych, dekretowanie dwóch pozycji transakcji split payment może odbywać się w jednej operacji, automatyzując tym samym prowadzenie (wspomnianej wyżej) ewidencji rachunku VAT.

  Autor:

  Ewelina Nowakowska
  Partner oraz Doradca Podatkowy w firmie HLB M2 Tax & Audit